مجله تخت گاز - سامیار راشد: موتوراسپرت با مسابقات دو، یک وجه مشترک دارد: «نفر اولی که از خط پایان عبور کند، پیروز میدان خواهد بود!» اگر فکر کرده‌اید که موتور اسپرت به افرادی غیر از شما مرتبط می‌شود، سخت در اشتباهید چرا که حتی شما هم به نوعی با موتور اسپرت درگیر بوده‌ و هستید. یک مسابقه دو با مسافت هرچند کوتاه، مسابقه دوچرخه‌سواری بین شما و دوستتان و نظایر آن، همگی تجربه‌ای ‌مشابه موتوراسپرت را به شما ارائه می‌دهند: «عطش و اشتیاق برای پیروزی و کنار زدن رقبا!»

برنده کیست؟

قطعأ در مدرسه یا در کلاس ورزش، همه ما این جمله را شنیده‌ایم: «هر کس که زودتر به مقصد برسد، برنده است.» هدف اصلی موتوراسپرت هم همین است اما این‌کار را با یک وسیله نقلیه انجام می‌دهد، چه خودرو باشد و چه موتورسیکلت یا حتی کامیون. اگر با یک وسیله نقلیه در یک پیست و در طول چندین دور، با تعدادی رقیب دیگر، سر جایگاه نخست به رقابت بپردازید، آنگاه در یک «مسابقه» شرکت کرده‌اید. اگر این مسابقه در خیابان‌ها و جاده‌های معمولی برگزار شود، «مسابقه رالی» نام دارد اما اگر این امر در یک مسیر اختصاصی صورت بگیرد که در شرایط عادی، وسایل نقلیه معمولی، اجازه تردد ندارند، آنگاه این مسابقه را «مسابقه استقامت» می‌نامند.

اگر رقابت سر پیروزی، بین انسان‌ها ‌یا اسب‌ها ‌بود، صدای ضربه‌های پا بر زمین و صدای نفس نفس زدن ورزشکاران یا اسب‌ها ‌به گوش می‌رسید، که آنها می‌توانند فعالیت سالم یا ناسالم بدن را به‌واسطه دم و بازدم، به راحتی تشخیص دهند. همانند موجودات زنده، وسایل نقلیه نیازمند قلب تپنده‌ای ‌هستند تا نیروی لازم برای حرکت را تأمین کند و این قلب تپنده چیزی نیست جز موتور یا نیروی محرکه.

از اسب‌ها ‌تا وسایل نقلیه

اختراع اولین نمونه‌های خودرو به قرن هجدهم میلادی و دوران پس از انقلاب صنعتی باز می‌گردد. طبیعتأ در آن زمان، خودروها بسیار گران بودند و بنابراین فقط خانواده‌های ثروتمند می‌توانستند آن‌را خریداری و نگهداری کنند.

تا آن زمان، مسابقات اسب‌دوانی، یکی از مسابقات اصلی بود که در پیست برگزار می‌شد و تماشاچیان بسیاری برای مشاهده این رقابت‌ها ‌شرکت می‌کردند. پیست‌ها ‌و برخی از مواردی که امروزه در موتوراسپرت مطرح است را باید مدیون همین مسابقات اسب‌دوانی در دوران گذشته بود. خود واژه «مسابقه» ریشه در «مسابقه اسب دوانی» دارد.

حتی واحد سنجش توان موتور؛ «اسب بخار» نیز ریشه در این دوران شکوه مسابقات اسب‌دوانی و اختراع ماشین بخار دارد. موتوراسپرت در دنیای خودروها، به رقابتی بین خودروهای آماده شده برای این منظور و رانندگان فوق‌حرفه‌ای ‌اشاره می‌کند. موتوراسپرت برای خودروها از زمان ساخته شدن دومین خودرو در دنیا به‌وجود آمد، چراکه رقابت سر سریع‌تر بودن و قوی‌تر بودن مطرح شد. شاید این موضوع کمی ‌فلسفی به نظر برسد اما از دیدگاه روانشناسی، این امر کاملأ طبیعی است.

چه کسی در موتوراسپرت شرکت می‌کند؟

تیم موتوراسپرت را اسب‌ها ‌تشکیل می‌دهند. با نگاهی به رسانه‌ها ‌و نشریات، شاید این‌طور به نظر برسد که تمام محبوبیت و زرق‌وبرق موتوراسپرت، به رانندگان آنها اختصاص دارد، اما در اشتباهید. خودتان را پشت فرمان یک خودرو فرض کنید که در حال سفر هستید. به کسانی احتیاج دارید که سوخت شما را تهیه می‌کنند و یا در تعمیر و نگهداری، پشتیبانتان هستند و ایمنی شما را به هنگام رانندگی تأمین می‌کنند، حتی اگر در کنارتان حضور داشته باشند.

موتوراسپرت هم دقیقأ چنین است. در پست (ایستگاه) فرماندهی که با نام «پیت» شناخته می‌شود، متخصصین می‌بایست در کمترین زمان، تایرهای فرسوده را تعویض، باک سوخت‌گیری را پر، قطعات خراب و ناسالم را با انواع سالم جایگزین و نیازهای راننده را تأمین کنند. اگر این افراد پشت پرده حضور نداشتند، خودروها و رانندگانشان نمی‌توانستند بیش از چند دور دوام بیاورند و مسابقه بدون حضور این خدمه، ادامه نمی‌یافت. تیم‌های حرفه‌ای ‌دارای متخصصینی هستند که در عرض چند ثانیه شیشه‌های جلو و آینه‌های جانبی را تمیز می‌کنند و اگر این امر، بیش از چند ثانیه به طول بیانجامد، باعث می‌شود تا خودرو عقب بیافتد.

همه می‌توانند شرکت کنند؛ این یعنی موتوراسپرت

این تنها تیم‌های معتبر خودروسازی و مشهور نیستند که می‌توانند در موتوراسپرت شرکت کنند بلکه همانند مسابقات دو ماراتون که هرکسی با هر سن و هر توانایی می‌تواند در آن شرکت کند، برخی از مسابقات در موتوراسپرت وجود دارد که تنها با داشتن گواهینامه رانندگی می‌توانید در آن شرکت کنید. اما در مسابقات سطوح بالاتر، رانندگان حرفه‌ای ‌می‌بایست گواهینامه مسابقه‌ای ‌داشته باشند.

در مسابقات موتوراسپرت، درست همانند مسابقات اسب‌دوانی، در کنار مسابقه دهندگان، تماشاچیان نیز حضور دارند. در کنار آنها، افسران امنیتی پیست برای برقراری ایمنی و امنیت، فعالیت می‌کنند. بسیاری از طرفداران و علاقه‌مندان تیم‌های مسابقه‌ای ‌مختلف در سراسر دنیا نیز که امکان تماشای مسابقه را از نزدیک ندارند، از طریق تلویزیون و یا اینترنت، مسابقه را به‌صورت زنده دنبال کرده و تیم خود را تشویق می‌کنند.

برخی از پیست‌ها ‌در سراسر دنیا، علاوه بر اجرای مسابقات، از رویدادهای تفریحی دیگری نیز برخوردار هستند تا حضار و علاقه‌مندان را در ایام عدم برگزاری مسابقات سرگرم‌ کنند و بتواند برای پیست درآمدزا باشد. از جمله این تفریحات باید به پارک‌ها ‌و موزه‌ها ‌اشاره کرد.

موتوراسپرت چه تفاوتی با مسابقات خیابانی دارد؟

در موتوراسپرت، اول ایمنی و بعد مسابقه مطرح است. موتوراسپرت همان‌طور که از نامش پیداست، یک ورزش است و هم‌چون سایر رشته‌های ورزشی، از یک سری قوانین خاص بهره می‌برد که ایمنی رانندگان خودروها و تماشاچیان را در اولویت قرار می‌دهد. به همین منظور، مسابقات موتوراسپرت، همیشه در مکان‌های کنترل شده و محصوری برگزار می‌شود که در آن بالاترین و مهم‌ترین تدابیر ایمنی، اندیشیده شده است. اما حتی اگر قرار باشد که جاده‌ها ‌و خیابان‌های معمولی برای مسابقه انتخاب شوند، از طرف سازمان‌های دولتی مربوطه و اداره پلیس، می‌بایست مجوز صادر شده و مسیر انتخاب شده، توسط برگزارکنندگان بسته شود.

در زمان مسابقه، خودروهای عادی و شهری، حق شرکت در مسابقه را ندارند اما از سوی دیگر در زمان عدم برگزاری مسابقه، خودروهای معمولی می‌توانند با پرداخت مبلغی وارد پیست شوند و رانندگان، توانایی‌های خود را محک بزنند، تحت این شرایط، خودروهای مسابقه‌ای ‌اجازه شرکت کردن ندارند.

به جز رانندگان که می‌بایست گواهینامه مسابقه‌ای ‌را برای شرکت در مسابقات اخذ کنند، تمامی‌اعضای تیم «پیت استاپ»، مارشال‌های پیست و سایر مشاغل حاضر در پیست، می‌بایست گواهی مربوط به کار خود را دریافت کنند تا به یاری آموزش‌های خاص برای هر شغل، بتوانند در شرایط بحرانی، بهترین تصمیم را بگیرند.

این‌را نیز نباید فراموش کرد که اکثر قوانین مسابقات بر پایه موارد ایمنی، شکل می‌گیرند. فدراسیون بین‌المللی اتومبیلرانی «FIA»، وظیفه دارد تا همواره قوانین ایمنی را به‌روز رسانی کرده و بهبود ببخشد و تمامی ‌شرکت‌کنندگان و حضار، وظیفه دارند تا از قوانین وضع شده، پیروی کنند. یکی از اشتراکات ایمنی موتوراسپرت با سایر ورزش‌ها ‌این است که دوپینگ و مصرف دارو، باعث حذف فرد و تیمش از مسابقات می‌شود.

ایمنی اولویت رانندگان وتماشاچیان

در دنیای موتوراسپرت، هر شغل نیازمند گواهینامه مخصوص به خود است. بخش‌هایی از پیست وجود دارد که هیچ‌کسی جز افراد تعیین شده و آموزش‌دیده، نمی‌توانند وارد شوند. در پشت بلیت تماشاچیانی که وارد جایگاه تماشاچیان می‌شوند نیز ضوابط و قوانینی نوشته شده که می‌بایست رعایت شوند. این جمله‌ای ‌است که در پشت تمامی ‌بلیت‌ها ‌نوشته می‌شود: «موتوراسپرت خطرناک بوده و با ریسک بالایی همراه است. در فاصله مناسبی از آن لذت ببرید.»

در پیست‌های اتومبیلرانی، پرچم‌ها ‌موارد ایمنی و مواردی که باید توسط رانندگان رعایت شود را به اطلاع آنها می‌رساند. معروف‌ترین این پرچم‌ها ‌که همگی ما آن‌را دیده ایم، یک پرچم شطرنجی سفید و مشکی به معنای «خط پایان» است. پرچم زرد نیز به معنای «خطر» بوده و رانندگان می‌بایست از سرعت خود بکاهند.

پرچم آبی بیانگر «اجازه عبور» است به‌دین معنا که به خودروهای پشتی می‌بایست اجازه سبقت داده شود. پرچم قرمز به معنای «تعلیق مسابقه» است و پرچم سبز بیانگر «عدم وجود مانع» است. بنابراین، پرچم‌ها ‌سریع‌ترین و بهترین وسیله مکالمه با تمامی ‌رانندگان حاضر در پیست به حساب می‌آیند. واضح است که علاوه بر رانندگان، متخصصین «پیت استاپ»، خبرنگاران و عکاسان، معانی این پرچم‌ها ‌را می‌دانند. سازمان FIA اعلام کرده که پرچم کشوری که مسابقه در آن برگزار می‌شود، می‌تواند برای شروع مسابقه استفاده شود.

سرعت، همه چیز است...

در موتوراسپرت، درست است که سرعت اهمیت بالایی دارد اما لزومأ عامل پیروزی نیست. برای مثال، زمان سرویس خودرو در «پیت استاپ» که سوخت‌گیری، تعویض تایرها و نظایر آن‌را شامل می‌شود، به زمان کلی اضافه شده و حتی چند ثانیه اختلاف هم می‌تواند سرنوشت یک تیم را عوض کند. اینجاست که استقامت خودروها، خود را آشکار می‌کنند طبیعتأ خودروهای پرمصرف، هیچ شانسی برای پیروزی ندارند.

اگر تا به حال یک مسابقه فرمول یک را با دقت دیده باشید، متوجه خواهید شد که سوخت‌گیری آنها تنها 8 ثانیه به طول می‌انجامد، این درحالی است که تعویض چهار تایر، مجموعأ نباید بیش از 20 ثانیه طول بکشد. در مسابقات رالی نیز که پایه و اساس خودروهای شرکت کننده، خودروهای معمولی هستند، تعویض قطعات بزرگی نظیر گیرباکس، بیش از 15 دقیقه طول نخواهد کشید. این درحالی است که در یک تعمیرگاه تخصصی، انجام چنین کاری، شاید بیش از نصف روز به طول بیانجامد.

بنابراین، ممکن است یک ثانیه بتواند پیروزی یا شکست نه تنها راننده بلکه یک تیم را رقم برند. از این‌رو، دقت و سرعت راننده تنها ملاک نیست، بلکه سرعت عملکرد تک‌تک اعضای گروه، در پیروزی و شکست، یک تیم تأثیرگذار است.

همکاری تیمی عامل کلیدی پیروزی

زمانی‌که راننده از طریق میکروفون گوشی پیغام‌هایی نظیر «دمای مایع خنک‌کننده موتور در حال افزایش است» یا «تایرها در حال فرسوده شدن هستند و من پایداری خوبی ندارم» را به پیت استاپ مخابره می‌کند، کارکنان در پیت استاپ، در عرض کمتر از یک دقیقه می‌بایست آماده شوند تا نیازهای راننده و خودرو را برطرف کنند.

اگر نیاز به تعویض راننده باشد، این کار هم می‌بایست در کمترین زمان در طول سوخت‌گیری یا تعویض تایرها در پیت‌استاپ صورت بگیرد. به‌دین منظور، صندلی مناسب با ابعاد و اندازه‌های راننده جانشین با صندلی قبلی جایگزین شده، سایر موارد تنظیم می‌شوند و پس از بستن کمربند ایمنی، راننده جدید مسابقه را ادامه خواهد داد. طبیعتأ تمامی ‌این موارد باید در کمترین زمان ممکن صورت بگیرد.

حتی زمانی هم که به سرویس و توقف در پیت‌استاپ نیازی نیست، پرسنل پشتیبانی می‌بایست زمان هر دور و فاصله تا خودرو پیش رو را به اطلاع راننده برسانند و این کار از طریق یک بورد الکترونیکی صورت می‌گیرد. تیمی چند ده نفره از تخصص‌های مختلف، ممکن است از ملیت‌های مختلفی باشند و در نتیجه، به زبان‌های مختلفی صحبت کنند، از این‌رو کل تیم به زبان انگلیسی صحبت می‌کنند و زبان بدن و اشارات، بسیار مهم هستند.

مکالمه در عرض چند ثانیه، کار بسیار دشواری است، چه انتقال پیام و چه دریافت آن. مهم نیست که راننده چقدر ماهر و خبره باشد، اگر انتقال پیام به درستی صورت نگیرد، پیروزی قطعی حاصل نخواهد شد. بنابراین در موتوراسپرت، همکاری تیمی، یک عنصر کلیدی و مهم در پیروزی به شمار می‌رود. شاید همکاری تیمی ‌در چنین شرایطی به نظرتان دشوار نباشد اما به یاد داشته باشید که در میان تعداد زیادی خودرو با صداهای گوش‌خراش موتور و تعداد زیادی پرسنل حاضر هستید که بحث رقابت، اشتیاق برای پیروزی و هیاهوی تماشاچیان نیز به آنها دامن می‌زنند تا فشار عصبی و استرس به اوج خود برسد.

درکجا برگزار می‌شود؟

موتوراسپرت در مکان‌های مختلفی برگزار می‌شود که از آن جمله باید به پیست‌های اتومبیلرانی «Circuit»، مسیرهای دریفت «Gymkhana site»، پیست‌های کارتینگ «Kart courses» و مسیرهای خاکی «Dirt Trial» اشاره کرد. کشورهای مختلف در سراسر دنیا، پیست‌هایی را برای برگزاری سبک‌های مختلف مسابقات موتوراسپرت دارا هستند که از معروف‌ترین آنها باید به نوربرگ‌رینگ و لاسارته اشاره کرد که مورد اخیر، پیستی است که سالانه مسابقات 24 ساعته لمان در آن برگزار می‌شود.

انواع موتوراسپرت

موتوراسپرت از تنوع بسیار بالایی برخوردار است. این مسابقات مختلف، اغلب خودروها را شامل می‌شوند اما در این میان، سایر وسایل نقلیه نظیر قایق، کامیون و حتی اسنوموبیل نیز به چشم می‌خورند. در شماره‌های آینده ماهنامه تخت‌گاز، به بررسی هریک از شاخه‌های موتوراسپرت خواهیم پرداخت اما در این شماره، تنها به معرفی شاخه‌ها ‌و زیرشاخه‌های این ورزش بسنده می‌کنیم.